Градежна експанзија во 2025 – ќе финишираат ли децениските инфраструктурни проекти?

Бизнисот и граѓаните можат да здивнат. По долгогодишна замреност и застој, конечно продолжува градежната офанзива. Откако неколку месеци се правеше ревизија на сработеното, надлежните решија да ги продолжат започнатите проекти со засилено темпо. Првпат почна да се асфалтира и ноќно време, па бројни проекти се завршија во рекордни рокови. Само во првиот месец годинава, за десетина дена беа пуштени во употреба три главни делници, кои значајно ја подобруваат инфраструктурата во земјава. Со тоа, значително се забрзува протокот на стоки и превозот на луѓе не само во Македонија, туку и од и кон соседните држави.

Градежната експанзија од втората половина од 2024, продолжува и годинава. Повеќегодишните инфраструктурни проекти кои стоеја закочени во фиоките или пак бавно се реализираа, почнаа да се одглавуваат. За десетина дена беа пуштени во употреба три важни делници во вредност од 220 милиони евра. Владата вели дека посветено работи на подобрување на инфраструктурата во државата. 

На стартот од годината, на 4 јануари официјално беше пуштен во употреба експресниот пат Страцин – Крива Паланка. Патот долг 25 и пол километри кој содржи две сообраќајни ленти широки 3,5 метри и две ленти за застанување од по 2,5 метри, вклучува и 3 мостови, 3 клучки, 9 натпатници, 13 вијадукти и 44 косини. Од Крива Паланка до Страцин, место половина час како досега, сега се патува само за десет минути, а од Куманово до Крива Паланка, место еден час, се патува четириесет минути. Патувањето од Скопје до Крива Паланка, пак, е скратено за половина час. Експресниот пат се градеше цели 6 и пол години, но работите долго време беа закочени пред да почнат да се интензивираат во последниве 6 месеци.

Првично, изведувач на делницата Длабочица – Чатал беше италијанската компанија „Тирена Скави“, но поради слаб напредок, договорот беше раскинат и проектот го презеде „Страбаг“. Втората делница ја градеше компанијата „Гранит“. Надзорот над изградбата на двете делници го вршеше компанијата „ДИВИ Македонија“.

Опозициската СДСМ обвини дека претходната влада го реализирала овој проект и дека Владата се кити со туѓо перје. Премиерот Мицкоски пак, одговори дека проектот не треба да се злоупотребува за партиски цели и дека патот ќе го употребуваат сите граѓани.

Директорот на ЈПДП Коце Трајановски им  се заблагодари на сите работници кои граделе ден и ноќ за да завршат градежните работи до крајот на 2024 година. Вели дека кога ја презел функцијата, не бил ставен ниту еден сантиметар асфалт на патот. Речиси никој не верувал дека може да се работи одговорно и сѐ да се заврши во предвидениот рок. Вели договорот за финансирање со Светска банка бил потпишан од претходната влада на ВМРО-ДПМНЕ, а таа партија и завршува со реализација.

„Им благодарам на сите кои учествуваа во изградбата на овој пат почнувајќи од Ставрески, Пешевски, Стојанов кој во 2015 година го потпиша договорот за заем со Светската банка во вредност од 93 милиони евра. Овој пат бил почнат во мај 2018 година и, за жал, по шест години, не беше завршен. Во јули 2024 година, кога бев избран за директор на ЈПДП, на првата делница во должина од 15 километри верувајте немаше ставено ниту еден квадратен сантиметар асфалт, а гледам денеска се фалат дека останале само финалните работи. Меѓутоа, работата ја гледаат граѓаните, гледаат со кој интензитет се работеше во последниве шест месеци“, рече директорот Трајановски.

За вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски, овој капитален проект е од огромно значење за граѓаните и за компаниите од истокот на државата. Не само што експресниот пат ќе го забрза протокот на луѓе и стоки по должина на „Коридорот 8“ и ќе го подобри патното поврзување со нашиот источен сосед, Бугарија, туку, според него, треба да придонесе и за развој на овој регион, кој би бил поатрактивен за странските инвеститори и за туристите.

Експресниот пат чини 102 милиони евра. Од нив, 14 милиони се грант од ЕУ, а 88 милиони евра се поволен кредит од Светска банка.

Пропаѓаше со години, но конечно по три децении, помина и првиот воз низ првиот дел од пругата кон Бугарија. На 17 јануари и официјално беше пуштена во употреба пругата Куманово – Бељаковце во должина од 31 километар. Трасата е дел од „Коридорот 8“ односно прва фаза од железничкото поврзување со Бугарија.

Последниот воз кој сообраќал на оваа рута бил во 1996 година. Според најавите, за две до три недели ќе биде пуштена и линијата Скопје – Куманово, а два до три пати неделно ќе има линија Куманово – Бељаковце.

Да се заврши пругата на време било сериозен предизвик. Проектот за кој се зборува со децении, чини 78 милиони евра, а ќе биде од огромно значење за граѓаните и за економијата. Премиерот Мицкоски уште еднаш потенцираше дека изградбата на паневропските коридори 8 и 10 се приоритет за Владата.

„Изградбата на ова пруга претставува и еден синоним за извојувана победа против една неуспешна и криминална транзиција и победа над сите лажни ветувања за градбата на оваа пруга, која постојано беше ветувана не само во 90-тите години, туку и две и пол децении потоа. Последниот воз кој се обратил на овие правци е во далечната 1996 година и, практично, нејзината изградба стана мит за лагите и за неуспесите, за жал, на многу влади потоа“, рече премиерот.

Покрај пругата, изградени се и 3 нови железнички станици, реконструирана е постојната станица Куманово, изградени се 6 стојалишта, 5 мостови и 1 тунел. Дополнително и инсталирана и модерна сигнално-телекомуникациска опрема во вредност од 10 милиони евра.  

„Ова е само поттик да се продолжи понатаму и за втората фаза, а секако и за реализација и за третата фаза, за која ќе ни треба заеднички договор со соседна Бугарија. И како што често кажувам, ова е за да се поврземе, а не да не се поврземе со Софија, бидејќи значењето на оваа пруга е само ако имаме целосно поврзување на Коридорот 8“, рече вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски.

На првото возење по речиси три децении на оваа релација беше и евроамбасадорот Михалис Рокас, кој го поздрави ангажманот на надлежните во реализација на овој, но и на останатите инфраструктурни проекти.

По реализацијата на првата, фокусот сега ќе биде на изградбата на втората фаза, од Бељаковце до Крива Паланка, а за третата фаза се очекува финален договор со Бугарија околу деталите од проектот кој ќе претрпи промени. Ова доаѓа откако министерот Николоски при преземањето на функцијата откри дека првичниот проект предвидувал пругата да заврши во тунел без крај, а проектот да чини дури 24 милиони за километар. По неколку средби, двете страни треба конечно да најдат заедничко решение и финансирање на овој дел од пругата, па дури потоа да распишат заеднички меѓународен тендер за избор на изведувач.

Уште еден речиси децениски проект го виде светлото на денот. Делницата Градско – Дреново во должина од 15,5 километри и еден километар плус од делницата Фариш – Дреново, кои се дел од експресниот пат Градско – Прилеп и официјално се пуштени за сообраќај. Останатите 20 проценти од оваа делница беа завршени за рекордно време од само неколку месеци и овој модерен пат е веќе функционален за граѓаните.

„Не знам зошто тие 20 отсто не биле завршено во изминатиот период. Ние за два месеци успеавме да го решиме проблемот и да ја откочиме реализацијата на овој навистина значаен пат, со тоа што имаше проблем со една огромна косина и исто така, неасфалтиран дел од тие 20%. Успеавме за изминатиот период од неколку месеци, значи од септември месец, тогаш се реши проблемот, и за неколку месеци сето тоа да го реализираме“, рече Коце Трајановски, директор на ЈПДП.

Министерот за транспорт и врски, Александар Николоски, вети брза реализација и на останатите етапи од изградбата на овој пат, но и од автопатот Прилеп – Битола.

„Првата голема главоболка со која се соочивме јас и Владата е овој извештај за тоа во каква состојба беше изградбата на овој експресен пат. Работници немаше, активности немаше, не беа решени косините, гледате како сега прекрасно изгледаат од двете страни на патот, и фалеа некаде околу 13 милиони евра за да се исплати и за да се доврши реализацијата на овој експресен пат. Изведувачот се спремаше за арбитража“, изјави Александар Николоски, вицепремиер и министер за транспорт и врски.

Инаку, делницата која се пушти во употреба содржи три клучки – Градско, Росоман и Дреново, четири вијадукти, еден мост, четири надпатници и три подпатници. Вкупната вредност на проектот е 37 милиони и 300 илјади евра, од кои 26 милиони 700 илјади евра се обезбедени преку ИПА-фондовите, а 10 милиони и 600илјади евра се обезбедени од Буџетот.

Од останатите проекти, во февруари ќе се распише тендер за избор на изведувач на вториот дел од автопатот од Скопје до Блаце. Комплетирана е само првата фаза, два километри пат, кои не завршуваат никаде, односно воопшто не се поврзани со постојниот пат. Министерот за транспорт откри сериозни индикации за корупција и незаконски пренамени на средства, кои ја успориле изградбата на автопатот и ги зголемиле неговите трошоци за 70 до 120 милиони евра. Дополнително, обвинувањата се дека поранешни функционери на ДУИ станале нови газди токму на имотите кои требало да се експроприраат.

Веројатно болната точка за Македонците кога е патната инфраструктура во прашање е деценискиот проект Кичево – Охрид. 57-те километри се градат веќе 10 години. Се потпишуваа неколку анекси, се пролонгираа работите, а причина за последното одложување на рокот беа 13-те нови свлечишта што се појавија на трасата. Новата Влада ги одглави работите, ја забрза градбата, па рокот до крајот на 2026 година нема да се менува.

Од сите проблеми со кои надлежните се соочија при изведбата на автопатот Кичево – Охрид, експропријацијата беше еден од најтешките и најбавните. Дополнително, надлежните велат дека ниту еден предмет за експропријација не бил комплетиран на стартот на летово за делниците што ги гради „Бехтел и Енка“. Најавија дека 2.400 предмети за експропријација не се завршени, но дека прават напори сѐ да биде готово на стартот на годинава. Бирократијата, но и неразрешените имотно-правни односи значително ги кочеле процесите. Значителен напредок имало во последниве неколку месеци, но Здружението за градежништво побарало законски измени за да се одвива експропријацијата побрзо и компаниите да избегнат да плаќаат пенали поради доцнење.

Сега интензивно се гради автопатот Кичево – Охрид. Како што најавија надлежните, се користат специјални адитиви и се асфалтира и во зимски услови. Конечно, по цели 11 години, оваа летна сезона се очекува да биде пуштен во употреба дел од автопатот од Врбјани до Охрид.

Забрзано гради и „Бехтел и Енка“. Планирано е да се работи комплетно на целата траса Тетово – Гостивар во должина од 17 километри, на Гостивар – Букојчани на приближно 17 километри и на Прилеп – Битола на 25 километри. За автопатите на Коридорите 8 и 10 д, кои ги гради „Бехтел и Енка“, за 2025 година во буџетот на Министерството за транспорт се предвидени 130 милиони евра.

На терен можат да се видат првите градежни работи од проектот вреден 1,3 милијарди евра со американско-турскиот конзорциум „Бехтел и Енка“. Два автопата почнаа да се градат за само една недела, некаде на почетокот на ноември во минатата година. Стартуваа работите на делницата Гостивар – Букојчани, која е една од најтешките траси на Коридорот 8. Автопатот Прилеп – Битола, пак, кој треба да биде готов до крајот на 2027 година, треба да го забрза и да го олесни сообраќајот во Пелагонискиот Регион. „Бехтел и Енка“ треба да градат 4 делници од 109 километри, оние по должината на „Коридорот 8“ треба да финишираат до крајот на 2028 година.

По најавите за рекордно ниво на инвестиции од над 800 милиони евра за изградба на патишта, пруги, училишта, градинки и други инфраструктурни проекти, градежните компании тријат раце. По долгогодишна замреност, се надеваат дека и тие ќе излезат од криза, но и граѓаните и фирмите ќе добијат побрз превоз и транспорт на стоки.