Недостиг од квалитетен живот, ниски примања, корупција, недоволни можности за личен и професионален развој, политичката нестабилност, недостиг од клучни реформи. Ова се едни од главните причини што ги тераат младите да си ја бараат среќата во странство. Тие сѐ повеќе ја губат довербата во системот и го гледаат својот спас во некоја друга земја.
Токму иселувањето на младите е една од најголемите закани за долгорочниот развој на земјата. Овој тренд не само што го намалува бројот на работоспособната популација, туку и директно ја уназадува и економијата.
Иселувањето го зема својот данок, а последиците се несогледливи – се намалува работоспособното население, се празнат руралните области, расте економската зависност од дознаките од странство. Токму поради овие причини, најразвиените и најбогатите заедници вложуваат многу во образованието на младите.
Но, што прави Македонија? За детектирање на причините и на последиците, но и предлог-мерки како да се спречи ваквата состојба, на тема „Улогата на младите во просперитетот на Македонија“, се дискутираше на Осмата регионална конференција за жени „Профемина“, на која учествуваа доц. д-р Викторија Трајков, заменик-министерка за европски прашања, проф. д-р Наташа Ристовска, професор на Универзитетот Скопје, доц. д-р Гордана Серафимовиќ, професор на Универзитетот Скопје и м-р Анастасија Иванова, најдобра постдипломка на генерација.
„Младите се највредниот ресурс на една нација. Но статистиките се поразителни – секој трет млад човек заминува во странство. Неможноста да се вработат, ниските плати, слабите шанси за напредување на работното место, ниската доверба во институциите се само дел од причините поради кои младите се одлучуваат да ја напуштат земјата“, истакна м-р Билјана Трендафилова на почетокот на дискусијата, која и го модерираше настанот.
Трендафилова: „Младите се највредниот ресурс на една нација.“
Заменик-министерката за европски прашања, доц. д-р Викторија Трајков, истакна дека овие алармантни бројки треба да нѐ освестат и да нѐ потсетат дека наша одговорност како општество, и пред сѐ како носители на одлуки, е да се промени оваа состојба.
„Точна е статистиката и тоа е нешто што нѐ загрижува, не само нас како држава, туку и државите од регионот. Не е точно дека само од Македонија се иселуваат луѓето, туку се иселуваат од цел Западен Балкан барајќи некое подобро утре во земјите од Европа. Мислам дека креирањето на политиките е најважната работа што треба да ја имаме. Како политичари што нѐ избрал народот, треба во своите одлуки да имаме одговорност кога ги креираме политиките. На нашите студенти, оние што размислуваат дека сакаат да ја напуштат државата, треба првенствено да им се каже реалната слика, што значи да си странец во друга држава, што значи да бидете граѓани од втор ред. И не е така како што е прикажано во филмовите или како што е кога одиш на ,Work and travel‘, реалноста е сосем друга. Ние треба да си ја креираме политиката дома и ние треба Европа што цело време ја зборуваме да ја донесеме дома. За нас асоцијација за Европа е добро здравство, добар едукативен систем, правосуден систем, итн. Фокусот треба да го впериме кон политики, како одговорни политичари да стоиме зад одлуките што ги носиме, а одлуките треба да бидат сервис на граѓаните, сето она што значи подобар живот на ова парче земја“, изјави доц. д-р Викторија Трајков, заменик-министерка за европски прашања.
Трајков: „Потребно е Европа да ја донесеме дома, за младите да не ни се иселуваат.“
Економските можности, подоброто образование и квалитетниот живот се само некои од причините поради кои младите ја напуштаат државата, но треба да создадеме услови за поквалитетно образование, конкурентни плати и фер услови за работа. Професорката Наташа Ристовска од Универзитетот Скопје вели дека е потребен системски пристап затоа што статистиката покажува дека нашата земја е на петто место по одливот на млади кадри.
„Младите се клучни носители на иднината и просперитетот во државата, но, за жал, се соочуваме со еден глобален феномен на одлив на млади и талентирани, висококвалификувани професионалци, надвор од земјава за да бараат подобар живот, за подобри работни услови и услови за живот. Статистиката во Европа покажува дека нашата земја се наоѓа на високо петто место по одлив на мозоци и талентирани кадри. Секако, на нашата позиција се и земјите од регионот, така што загрижувачки е фактот што младите заминуваат. Се работи за едно комплексно прашање, за кое е потребно системски пристап и централизирани активности, повеќеслојна стратегија која ќе подразбира подобрување на посебните таргети или причини поради кои младите се иселуваат. Нормално, економските можности, креирање работни места, посебно во оние индустрии од кои најмногу има емиграција на млади кадри, секако, зголемување на платите и бенефициите, одредени потенцијални можности за претприемачки потфати кои сигурно би ги мотивирало да останат во земјава, а секако и инвестиции во образованието, модернизација на инфраструктурата во образованието, реформа на целокупниот образовен систем, зголемување на можностите за практична работа и стажирање, мобилност. На тој начин, со креирање на едно поатрактивно образование, младите ќе бидат мотивирани да останат тука наместо да бараат можности надвор од државата“, изјави Наташа Ристовска, професорка на Универзитетот Скопје.
Професорката Гордана Серафимовиќ од Универзитет Скопје проблемот со заминувањето на младите го лоцира во неколку клучни фактори.
„Ние секогаш даваме една научна нота во секое излагање. Па ајде да зборуваме за статистика. Во последниве 10 години имаме 25.000 луѓе кои заминале од државата, а тоа влијае на БДП. Недостатокот на конкурентна плата, односно висока плата, немање мотивација за кариерен и професионален развој, немање чувство на припадност. Ова се клучните три фактори за одлевање на стручни кадри од нашата земја. Имаме проблем затоа што ретко кој сака да работи како занаетчија или пак да работи во градежниот сектор, а ќе признаете – не можат сите да бидат менаџери“, вели Серафимовиќ.
Најдобрата постдипломка од Универзитет Скопје, Анастасија Иванова, детектира кои се најголемите проблеми со кои се соочуваат младите уште на стартот од својот работен ангажман.
Ристовска: „Нашата земја се наоѓа на високо петто место по одлив на мозоци и талентирани кадри.“
„Ние младите имаме прилично низок праг на трпение и толеранција, а од друга страна, пак, постојано се соочуваме со проблеми. При обидот да се вклучиме на работниот пазар, од нас се бара претходно искуство, но каде би го стекнале тоа искуство. Ценам дека има недостиг од пракса и тренинзи преку кои би стекнале какво било искуство. Најголемата мотивација за младите е да ни се отворат вратите. Поискусните од нас да го споделат нивното знаење со нас. Да ни се даде шанса и да се промени начинот на вработување. Сакам да им се заблагодарам на сите од Универзитетот Скопје кои беа дел од мојот академски пат. Студирањето беше една прекрасна приказна, прекрасно искуство, и можам со сигурност да кажам дека знаењето кое го стекнав, ми помогна многу на моето работно место, имав можност она што го научив на студиите да го применам во секојдневниот живот“, истакна Иванова.
Заменик-министерката Трајков уверува дека работите ќе станат подобри и дека оваа Влада има план и визија за вистински реформи во земјава.
„Ние имаме визија и план како да ја оствариме. Ако си ја сакате доволно државата, секој од нас како поединец треба да придонесе првенствено во својата микро-средина. Значи, промената мора да почне од нас. Кога едно дете го растете од прво одделение па натаму, љубовта кон татковината уште тогаш се всадува. Но, сметам дека не е доцна ни на 18 години кога ќе дојдат кај нас да студираат, ако имаат добри ментори, а на нашиот универзитет најголемиот број се такви. Оваа влада има план и визија за вистински реформи во образованието, кои е предвидено да завршат во 2027 година. Предизвиците се пред нас, а најмногу ќе се фокусираме на дупките во системот. Пред сѐ, да завладее правото во оваа земја“, истакна Трајков.
Серафимовиќ: „Ретко кој сака да работи занаетчија, но не можат сите да бидат менаџери.“
Токму Универзитетот Скопје е институција која е фокусирана младите луѓе по дипломирањето да најдат соодветна работна позиција, потенцираше професорката Серафимовиќ.
„Како што вели Нелсон Мандела, образованието е најмоќното оружје што можете да го користите за да го промените светот. Универзитетот Скопје ја препознава оваа вистина и постојано вложува во модернизација на своите наставни програми, кои се усогласени со барањата на глобалниот пазар. Нашите студенти добиваат можност за практична настава и учество во меѓународни програми, кои ги прошируваат нивните знаења и ги подготвуваат за успешно интегрирање на локалниот и на глобалниот пазар на труд. Дополнително, Универзитетот има силна соработка со компании од различни индустрии, што им овозможува на студентите практики и можности за директен контакт со потенцијалните работодавачи. Во мојата долгогодишна работа како професор и ментор, активно учествувам во процесот на поврзување на дипломираните студенти со компании, поддржувајќи ги во нивниот професионален развој. Младите се столбот на секое општество – тие носат нови идеи, енергија и визија за иднината. Верувам дека новата Влада, предводена од посветени личности како заменик-министерката д-р Викторија Трајков, ќе направи чекори кон создавање услови каде што младите ќе можат да ја градат својата иднина овде, во Македонија. Доколку барем половина од нејзините колеги ја следат нејзината посветеност, верувам дека ќе ги постигнеме потребните реформи“, изјави Серафимовиќ.
Иванова: „Најголемата мотивација за младите е да ни се отворат вратите.“
Истражувањата покажуваат дека само девет проценти од студентите по дипломирањето отвораат сопствен бизнис и дека најголем дел од нив сакаат да работат во јавната администрација, но ова мора да се смени, констатираа професорките Ристовска и Серафимовиќ.
„Статистиката покажува дека само 9 % од студентите по дипломирањето отвораат сопствен бизнис. Но, ние имаме голем број на програми за иницијативи за отворање бизнис, за кои веруваме дека ќе вродат со плод. Со помош на овие иницијативи и програми, младите се инспирираат и се охрабруваат. Во оваа насока е клучна соработката помеѓу факултетите и индустријата. Да ги усогласиме современите трендови во бизнисот. Стратегиската рамка на Европската Унија е исклучително важна. Потребно е модернизирање и иновации. Надминување и решавање на предизвиците на 21 век. Така младите ќе сакаат да останат во државата и да бидат клучни носители во оваа приказна“, кажа Ристовска.
„За жал, младите најмногу сакаат да работат во јавниот сектор. Не ги потценувам луѓето кои работат во државна администрација, каде што се чувствуваат комотно и сигурно. Јас во моето излагање би ги охрабрила да започнат свој бизнис. Оваа бројка од само 9% мора да се зголеми за да можеме да одиме напред. Комфорната зона не е секогаш најдобриот избор“, изјави Серафимовиќ.
Сите учеснички на панелот беа согласни дека младите се клучот за иднината и за напредокот на државата. Меѓутоа, за да ги задржиме тука, потребни се суштински реформи и системски решенија: подобра инфраструктура, модернизирано образование, зголемени можности за вработување и создавање поволна средина за иновации и претприемништво. Младите не бараат само материјална стабилност, туку и чувство на припадност и перспектива за личен и професионален развој.
Младите се двигатели на секое општество. Без нивната енергија и идеи, нема напредок. Затоа, потребно е итно да се создадат услови во кои тие ќе ја гледаат својата иднина дома, а не во странство.
