Со унгарски пари до раст на македонското стопанство

Растот на македонската економија со години едвај достигнува 2%. Така ќе биде и годинава, па затоа Владата се одлучи да преземе мерки за да им обезбеди евтини пари на бизнисмените за потенцијални идни инвестиции. Договор падна со Унгарија. Се зема кредит од 500 милиони евра, од кои половината треба да завршат кај стопанството. До крајот на месецов треба да се допрецизираат деталите за да почнат фирмите да аплицираат. Планот е преку кредити да се вложува во нови погони, проширување на производството, енергетска ефикасност и да се постигнат вложувања од дополнителни 300 милиони евра.

За неполни 20 дена од стартот на мандатот, премиерот Мицкоски го договори заемот со неговиот колега, унгарскиот премиер Виктор Орбан. Тие двајца се сретнаа во Вашингтон на НАТО самитот, а потоа следуваше и посета на Орбан на Македонија со голема владина делегација. Беше договорено Македонија да се задолжи кај Унгарија со 500 милиони евра кредит, со камата од 3,25 проценти, три години грејс период, и 12 години рок на отплата, што е вкупно 15 години. Беше објавено дека македонската економија ќе добие услови што до сега не можела да ги добие на економскиот и финансискиот пазар. Двете влади се договорија во иднина да воспостават специјална економска соработка, нешто што ќе значи сигурност и нешто што ќе значи финансиска стабилност за македонската економија.

Кредит земен под поповолни услови од оние што Владата би можела да ги испреговара со меѓународните финансиски институции – вака реагираа дел од аналитичарите по официјалната потврда на премиерот Мицкоски дека земјава ќе земе 500 милиони евра кредит од Унгарија преку т.н. воспоставување на специјална економска соработка. 

„Не верувам дека постои простор за некаква манипулација. Претпоставувам дека овој кредит што е договорен од Унгарија е заради добрите конекции и добрите врски кои ги има владејачката партија, сега Владата со премиерот и Владата во Унгарија и затоа сметам дека е даден под доста поволни услови со 3 години грејс период и 12 години рок на отплата што е сосема во ред“, вели аналитичарот Синиша Пекевски.

Владата објави дека половина од парите или 250 милиони евра ќе завршат како поволни кредити кај стопанството. Опозицијата веднаш реагираше. СДСМ изрази сомнеж дека ова е заем под најповолни услови. За кредитот од Унгарија сè уште има многу отворени прашања и не е точно дека е со историски најниска камата, посочи претседателот на Социјалдемократскиот сојуз на Македонија, Венко Филипче. Тој изјави дека Владата на СДСМ има давано кредити кон стопанството со многу пониски каматни стапки.

„Ние дававме кредити во стопанството со многу помали каматни стапки од 1,6%. Но има многу отворени прашања. Зошто целокупната сума е повлечена веднаш и веќе сега граѓаните плаќаат камати на пари кои не се поделени, а прашање кога и за кој временски период ќе се поделат до компаниите и кои се критериумите врз основа на кои компаниите ќе ги добијат“, рече Филипче.

Светската Банка, пак, го поддржа задолжувањето преку кредит од Унгарија бидејќи бил земен под поволни услови, односно со пониска каматна стапка од опцијата издавање на еврообврзница. Сепак, оттаму предупредија да се внимава на висината на јавниот долг. 

Откако на стартот на есента законот за унгарското задолжување помина во Собранието, министерката Димитреиска-Кочоска и официјално во Будимпешта го потпиша документот. Таа рече дека задолжувањето од друга држава било многу поевтино од издавање еврообврзница, на пример.

„Каматните стапки по кои би ја добиле оваа сума на меѓународниот пазар е околу 6% и тоа е голема заштеда во буџетот по овој основ, односно заштеда на годишно ниво од околу 14 милиони евра. Дополнително и рочноста дава предност и помал ризик од потреба за рефинансирање“, рече Димитриеска-Кочоска.

Откако формалните документи беа потпишани, следуваа долги преговори со банките. Беше одлучено средствата да се префрлат кај Развојната банка, која потоа ќе ги трансферира до деловните банки. 

Сепак, банкарите ги искажаа своите аргументи дека имаат банкарски трошоци, па се преговараше каматната стапка да биде што е можно пониска од 3,25%, онаа по која владата се задолжи кај Унгарија. Дополнително, се бараше банките да прифатат да субвенционираат дел од каматата, за да им овозможат што е можно поповолни услови за задолжување на фирмите. Тие никако не попуштаа, па дури се зборуваше и за опцијата државата со народни пари да покрива дел од трошоците наместо фирмите кои треба да ги враќаат кредитите. Премиерот во повеќе наврати апелираше до нив да бидат општествено одговорни, односно да преземат барем дел од кредитниот ризик. Мицкоски побара од банкарите да не им наплаќаат на компаниите дополнителни трошоци за кредитите од унгарските пари.

Кон средината на ноември, на заеднички состанок во Министерството за финансии, Владата и банките се договорија околу рочноста на кредитите. Тоа беше проблем бидејќи владата бараше од банките рокот на отплата да биде 12 години и 3 години грејс период. Тие пак вообичаено на компаниите им даваат кредити со помала рочност, најчесто 5 до 7 години за набавка на машини и до најмногу 120 рати, односно 10 години за инвестиции во објекти. Банките стравуваа дека машините за кои би се земале кредитите би се амортизирале пред враќањето на заемот, а многу од банките се во странска сопственост, па ваквите промени бараат долги бирократски процедури пред да се спроведат.

На крај, Владата и банкарите се согласија за помал рок за враќање на кредитите од 12 години и грејс период до најмногу 3 години. Тоа значи дека доколку сакаат, фирмите ќе можат да добијат максимум грејс период и рок на отплата, но и на пример, една година грејс период и 5 години рок на отплата.

Наместо нова заедничка средба, министерството за финансии ги повика на поединечни состаноци секоја од банките за да ги убеди да се откажат од дел од огромните провизии и трошоци со цел бизнисот да добие што поевтини кредити. На посебна средба министерството за финансии се консултираше и со Народната банка.

Банките на крај се одлучија за каматна стапка од 1,95%. Премиерот ја нарече најниска во банкарскиот сектор, која ги покрива само кредитните ризици на банките. На ова се сложиле неколку мали и поголеми банки.

Премиерот објасни дека максималната инвестиција која може да се кредитира ќе изнесува 10 милиони евра, при што компанијата ќе треба да обезбеди учество од 20% од вредноста на проектот. Секоја компанија ќе може да аплицира во деловна банка по избор, на која потоа Развојната банка ќе ѝ ги префрли бараните пари.

„Оние коишто ќе инвестираат, ќе може да инвестираат во административни простории за сопствени потреби, не да инвестираат, па да ги препродаваат, туку за сопствени канцелариски простори, административни итн., во склоп на производниот погон и слично. Еве, уште еднаш ќе ги повикувам компаниите да подготват добри издржани проекти, добар-бизнис план. Навистина претставува атрактивно сето ова, вие да добиете осум милиона по каматна стапка од 1,95 проценти, до 8 милиона зборуваме. Тоа значи дека годишно ќе треба да плаќате до 160.000 евра камата и три години да ги работите парите“, вели Мицкоски.

„Подготвени сме да ја пласираме линијата и заедно со нашите клиенти да работиме на нејзино искористување согласно најавените критериуми од страна на Владата. И во минатото сме биле корисници на кредитни линии преку Развојна банка на Република С. Македонија, кои биле наменети за зајакнување на македонската економија, кои успешно се реализирале. Вклучувањето во пласманот на оваа кредитна линија за нас е можност за градење долгорочно партнерство со нашите клиенти, како и значајна поддршка на инвестициски циклуси кои ќе го стимулираат растот на домашната економија во целина. Сакаме да служиме како пример во банкарската индустрија и пример во бизнис-заедницата со цел да мотивираме вклучување на различни субјекти кои ќе работат заедно со нас во насока на создавање здрав економски амбиент во земјата“, изјави за „Фактор“ Нина Неданоска, заменик-претседател на УО на „Шпаркасе банка АД Скопје“.

Главницата, односно 250-те милиони евра кои ќе ги дадат во вид на кредити, банките ќе ги вратат кај државата, која треба да го враќа унгарскиот заем. За каматата, обврска за банките не постои, односно Владата ќе ѝ плати 3,25% на Унгарија.

Бизнисмените тријат раце откако падна договор за пласман на евтините кредити од унгарскиот заем за стопанството. Проектите кои долго стоеја во фиоките, сега конечно ќе можат да се реализираат со минимално задолжување. Од Сојузот на стопански комори се задоволни од условите – 1,95% кредитен ризик и 20 проценти учество за да земат кредит. Оттаму велат дека е добро што банките прифатиле да даваат кредити со рочност до 15 години, односно 3 години грејс период и 12 години рок на отплата, нешто што не е вообичаена практика за нив. Договореното им одговара повеќе од она што првично било најавено, а тоа било задолжително учество од 50%.

Фирмите ги чекаат условите и официјално да бидат објавени за да можат да почнат со процесот. Се прават последните подготовки за буџетите за наредната година. За 2025-та, се најавува интензивен инвестициски циклус, како од страна на стопанството, така и од страна на државата. Компаниите ќе аплицираат за заеми за вложување во машини, основни средства, деловни згради, во обновливи извори на енергија.

„Провизијата ќе е во рамки на очекувањата на бизнисот, бизнисот има потреба од свежи пари. Јас соработувам со едните и другите и тврдам дека во делот на банките и бизнисот, си има најпрофесионална структура. Владата има голема одговорност на почеток на мандатот да направи добар потег. Мислам дека бизнисот овој пат ќе ќари. Ние сме тие што треба да ги искористиме средствата на најадекватен начин – и понатаму извозот да остане приоритет“, вели претседателот на Стопанската комора, Бранко Азески.

„Нашата намера и интенција е да сме енергетски независни со соодветни капацитети да дојдеме до производство на електрична енергија кој ќе ги задоволи целосно нашите потреби. Понатака би можеле да имаме проекти кои се однесуваат на осовременување на техничко-технолошките средства кои се во нашето портфолио. Ова е еден одличен исчекор нанапред, во смисла дека во бизнисот ќе дојдат кредити со соодветно ниска камата, рочност која ќе е максимум три години грејс период и до 15 години рок на отплата“, вели Горан Ѓеоргиевски, сопственик на „ Специјал“.

До крајот на ноември ќе се финализираат сите постапки за парите од унгарскиот заем наменети за бизнисот да бидат достапни за фирмите. Владата очекува со помошта од унгарскиот заем да се покрене инвестициски бран во приватниот сектор од 300 милиони евра. Економскиот раст догодина според буџетските проекции треба да достигне 3,7%.

Инаку банките годинава ги срушија сите рекорди со историски највисоки профити. Повеќе од 160 милиони евра изнесува заедничкиот профит на трите најголеми банки во земјава и тоа за само 9 месеци. Трите најголеми банки, Комерцијална, Стопанска и НЛБ банка, во првите 9 месеци оствариле заедничка добивка од 161,4 милион евра за разлика од истиот период лани кога била 129,4 милиони евра.

Најголемо зголемување на добивката има „Комерцијална банка“, која прокнижила 72 милиони евра, што е раст од  45,1% споредено со истиот период од претходната година. 

„НЛБ банка“ оствари нето добивка во износ од 44 милиони евра, што претставува зголемување за 11,6% во однос на остварената нето-добивка во истиот период претходната година.

„Стопанска банка АД – Скопје“ остварила добивка од 45,3 милиони евра за девет месеци во 2024 година. Со тоа, Банката ја зголемила нето-добивката за 12,5% во однос на остварената добивка за истиот период од минатата година.