Додека сите сме живееле во периодични рецесии и забавување на економијата, малку луѓе во развиените земји денес знаат дека некогаш постоеле времиња кога економијата не растела така брзо. Ако тоа го погледнеме од наша перспектива, тоа значи дека повеќето од нас заработуваат повеќе отколку што заработувале нашите родители, но и дека очекуваме нашите деца да заработуваат повеќе од нас. Економскиот раст, понекогаш се чини дека е незапирлив, а сепак нема закон што вели дека економиите треба да растат. Тие може да мируваат, па дури и се склучувало, со децении или векови. Во последно време, темпото на раст е значително различно од земја до земја и од деценија во деценија.
Зошто некои економии растат побрзо од другите?
Тоа прашањето е во јадрото на економијата и всушност е причината зошто економијата е во основата на современиот живот. Без разлика дали е тоа заради човечката алчност за материјални добра или заради нашата желба да создадеме подобар свет со добри училишта и болници за сите, повеќето од нас сакаат да гледаат како земјата во која живеат се обидува (како и самите ние) да стане побогата.
Mногу децении, нивото на развој на една земја се мереше само според нејзиниот економски раст. Ова значеше дека колку е поголема економијата на земјата, толку e поголемо нивото на раст, иако овој раст навистина не значеше многу промени во животот на повеќето луѓе. Идејата дека квалитетот на животот што го уживаат луѓето во една земја, можностите што ги имаат и слободите што ги уживаат, се важни аспекти на развојот, не е нова.
Неопходноста да се одржи економскиот раст и да се подобри неговиот квалитет во глобализацијата бара преструктуирање на меѓународните и националните економии што може да им обезбеди поголема стабилност и конкурентност. Транзицијата од традиционална економија, која се базира на продуктивен процес, во економија на знаење, која ги користи идеите и иновациите како движечка сила, бара да се зголеми човечкиот потенцијал.
Човечки капитал и неговата улога во поддршка на економската активност
Во оваа ера на глобализација, улогата на човечкиот капитал е неопходна за поддршка на економската активност во секој регион кој сака да напредува. Способноста на земјата да ги развие своите човечки ресурси, поточно да обезбеди квалификувана работна сила во различни области, станува клуч до успех на економските политики во секоја земја.
Човечкиот капитал, колективните вештини, знаење и експертиза што ги поседуваат поединците е витална предност што го поттикнува економскиот раст и иновациите. Инвестирањето во човечки капитал преку образование, обука и здравствена заштита не само што ја подобрува продуктивноста и конкурентноста, туку и поттикнува индивидуален раст и општествен развој. Препознавањето и негувањето на човечкиот капитал е од суштинско значење за градење на еластични економии и просперитетни заедници.
Доц. д-р Гордана Серафимовиќ, професор на Универзитетот Скопје.
Инвестирање во човечки капитал
Инвестициите во човечки капитал се фундаментални за поттикнување на економскиот раст. Истражувањата покажуваат дека зголемувањето на човечкиот капитал од 1% може да доведе до зголемување на вкупната продуктивност за 0,5% (Светска банка). Оваа корелација ја нагласува виталната улога на квалификуваните поединци во поттикнувањето на економскиот просперитет.
Инвестициите во човечки капитал се класифицирани во две форми на инвестиции, првата е форма на образование и втората е форма на здравје.
Човечкиот капитал, кој ги содржи знаењата, вештините и искуствата на поединците, е сложено поврзан со образованието и можностите за вработување. Образованието служи како основен столб во развојот на човечкиот капитал, обликувајќи ги способностите на поединците и подготвувајќи ги за квалитетна работната сила.
Квалификуваните работници се од суштинско значење за зголемување на нивото на продуктивност. Студиите на ОЕЦД откриваат дека поединците со повисоко ниво на образование се до три пати попродуктивни од оние со пониско ниво на образование. Ова го нагласува директното влијание на човечкиот капитал врз ефикасноста и придонесот на работната сила.
Човечкиот капитал во неговата поширока смисла треба да претставува повеќе од придобивките за економијата. Една област од посебен интерес е влијанието на човечкиот капитал врз здравствениот систем, исто така како човечкиот капитал е под влијание на здравјето на работната сила. Здравјето директно влијание врз економскиот раст затоа што само здрави луѓе можат да работат силно и подолго, само здрав студент може да учи супериорно. Затоа, подобро здравје во една земја ќе го подигне нивото на приход.
Фокусот на академските истражување за овој линк, се фокусираат на аспектите на физичкиот и менталниот статус на здравјето и добиените плати, како и на краткорочните влијанија на пазарот на трудот. Ова треба да им помогне на креаторите на политиките да размислат за пошироки неекономски придобивки од човечкиот капитал.
Здравјето е клучна компонента на човечкиот капитал. Светската здравствена организација проценува дека за секој 1 долар инвестиран во здравје и благосостојба, има враќање од 2 до 4 долари во економски придобивки. Здравата работна сила е попродуктивна, поотпорна и подобро опремена за да го поттикне економскиот напредок.
Пристапот до квалитетно образование е од суштинско значење за негување на човечкиот капитал. Обезбедувајќи им на поединците потребните знаења и вештини, образованието ги подобрува нивните способности, ја зголемува продуктивноста и ги опремува ефективно да придонесат за економијата. Тоа игра клучна улога во обликувањето на можностите за вработување. Статистиката покажува дека поединците со повисоко ниво на образование имаат поголема веројатност да обезбедат стабилни и добро платени работни места. Во многу економии, постои директна корелација помеѓу образовните достигнувања и стапките на вработеност.
На денешниот динамичен пазар на труд, често постои несовпаѓање помеѓу вештините што ги поседуваат оние што бараат работа и оние што ги бараат работодавците. Решавањето на овој јаз преку програми за континуирано образование и обука е од суштинско значење за зајакнување на човечкиот капитал и промовирање на одржливо вработување. Со оглед на брзото темпо на технолошкиот напредок и промените во индустријата, доживотното учење стана императив. Поединците треба постојано да ги ажурираат своите вештини и знаења за да останат конкурентни во работната сила, нагласувајќи ја важноста на тековното образование за одржување на човечкиот капитал.
Обезбедувањето еднаков пристап до образование и можности за вработување е од клучно значење за максимизирање на потенцијалот на човечкиот капитал. Решавањето на бариерите како што се родовите разлики, социо-економските нееднаквости и недостатокот на ресурси е од суштинско значење за создавање поинклузивна и квалификувана работна сила.
Препознавајќи ја критичната врска помеѓу човечкиот капитал, образованието и можностите за вработување, општествата може да поттикнат квалификувана работна сила, да го поттикнат економскиот раст и да промовираат индивидуален просперитет. Инвестирањето во образованието, обуката и иницијативите за доживотно учење е клучно за отклучување на целосниот потенцијал на човечкиот капитал и создавање на поживописен и одржлив пазар на труд.
Како заклучок, човечкиот капитал е основа за економскиот развој и општествениот напредок. Инвестирањето во образованието, обуката, здравствените иницијативи и родовата еднаквост е императив за искористување на целосниот потенцијал на човечкиот капитал. Со препознавање и негување на талентите и вештините на поединците, општествата може да го отворат патот за одржлив раст, иновации и просперитет на глобално ниво.
